Ιωνάς Σπαρμιώτης

2) «Σύ­νο­ψις των Κω­νι­κών Το­μών» του Γου­ϊ­δώ­νος του Γραν­δή (με προ­σθή­κες και υ­πο­ση­μει­ώ­σεις του Ο­κταυ­ια­νού του Κα­με­τί­ου). Την με­τά­φρα­ση στην α­πλο­ελ­λη­νι­κή α­πό τα Λα­τι­νι­κά την έ­κα­νε και πά­λι ο Σπ.Α­σά­νης και στην αρ­χα­ΐ­ζου­σα («με­τή­νε­κται εἰς τὴν Ἑλ­λη­νι­κὴν») ο Ι­ε­ρομ. Ι­ω­νάς Σπαρ­μι­ώ­της. Την ε­πι­στα­σί­α και τη δι­όρ­θω­ση την α­νέ­λα­βε ο αρ­χιμ. Άν­θι­μος Γα­ζής. Το βι­βλί­ο εκ­δό­θη­κε στη Βι­έν­νη το έ­τος 1802 με δα­πά­νες φι­λο­τί­μων και φι­λο­κά­λων Ελ­λή­νων.

Με τα δύ­ο αυ­τά βι­βλί­α -τα ο­ποί­α δι­δά­χθη­καν έ­πει­τα στα Ελ­λη­νι­κά σχο­λεί­α- ο Ι­ω­νάς, συ­νερ­γα­ζό­με­νος με τον Σπ.Α­σά­νη, συ­νέ­βαλε ση­μαν­τι­κά στη δι­δα­σκα­λί­α των μα­θη­μα­τι­κών συγ­γραμ­μά­των και θε­ω­ρι­ών στις Σχο­λές του Ελ­λη­νι­σμού, που στό­χο εί­χε την α­φύ­πνι­ση των υ­πό­δου­λων Ελ­λή­νων.

Με­τά τη σχο­λαρ­χί­α στη Θεσ­σα­λο­νί­κη (πε­ρί­που 1799-1800), υ­πο­στη­ρί­ζε­ται α­πό κά­ποι­ους ε­ρευ­νη­τές ό­τι με­τέ­βη στη Βι­έν­νη ως ε­φη­μέ­ριος της ε­νο­ρί­ας του Αγ. Γε­ωρ­γί­ου και ως δι­δά­σκα­λος των ε­κεί ελ­λη­νο­παί­δων (Β. Μυ­στα­κί­δης, Κ. Δη­μα­ράς, Τρ. Ευ­αγ­γε­λί­δης). Δεν γνω­ρί­ζου­με ω­στό­σο ε­άν ι­σχύ­ει κά­τι τέ­τοι­ο. Πάν­τως, το σί­γου­ρο εί­ναι πως στις 9 Αυ­γού­στου 1800, σύμ­φω­να με ε­πι­στο­λή του προς τον Σπ. Α­σά­νη, βρί­σκε­ται στην Κων­σταν­τι­νού­πο­λη και α­να­λαμ­βά­νει να δι­δά­ξει τα παι­διά του άρ­χον­τος Λο­γο­θέ­του Στεφ. Μαυ­ρο­γέ­νους (βλ. Ιω. Οι­κο­νό­μου, «Ε­πι­στο­λαί δι­α­φό­ρων»). Α­πό την ε­πι­στο­λή αυ­τή μά­λι­στα πλη­ρο­φο­ρού­μα­στε πως δέ­χθη­κε προ­τά­σεις τό­σο α­πό τον ί­διο τον Πα­τριά­ρχη για να α­να­λά­βει την Α­θω­νιά­δα Σχο­λή (Ά­γιον Ό­ρος) ό­σο και α­πό τους ε­πι­στά­τες της Πα­τμιά­δος Σχο­λής για να δι­δά­ξει στο νη­σί τους.

Πριν το 1803 δι­δά­σκει στους Ε­πι­βά­τες, κω­μό­πο­λη της α­να­το­λι­κής Θρά­κης, και α­πό το 1803 και ε­ξής δι­δά­σκει στο Μπε­σί­κτα­σι (Δι­πλο­κι­ό­νιον), προ­ά­στιο της Κων­σταν­τι­νου­πό­λε­ως (βλ. Ι­ω. Οι­κο­νό­μου, «Ε­πι­στο­λαί δι­α­φό­ρων», αλ­λη­λο­γρα­φί­α με­τα­ξύ Κ. Κού­μα και Γερ­μα­νού Σπαρ­μι­ώ­του). Προ­σκλή­θη­κε και για δεύ­τε­ρη φο­ρά α­πό τη Σχο­λή της Θεσ­σα­λο­νί­κης, πράγ­μα το ο­ποί­ο τε­λι­κώς δεν α­πο­δέ­χθη­κε.

Το έτος 1805 έχει αφήσει την Κωνσταντινούπολη και έχει επιστρέψει σε γνώριμά του μέρη. Τον συναντάμε να διδάσκει στα Αμπελάκια, σύμφωνα με μια επιστολή του (29.8.1805) στον δάσκαλό του Ιω. Πέζαρο. [Μιχ. Λαφαζάνης, Ιωάννης Πέζαρος (1749-1806)].

Οι μαρ­τυ­ρί­ες τό­σο για τη δι­δα­σκα­λι­κή δρά­ση του Ι­ω­νά ό­σο και για ό­λη τη ζω­ή του φθά­νουν μέ­χρι πε­ρί­που το 1805. Α­πό ε­κεί και πέ­ρα δεν δι­α­θέ­του­με σα­φή στοι­χεί­α. Πι­θα­νόν, σύμ­φω­να με την α­νω­τέ­ρω μαρ­τυ­ρί­α για τη με­τά­βα­σή του στη Βι­έν­νη, έ­πει­τα α­πό τη δι­δα­σκα­λί­α του στις σχο­λές της Κων­σταν­τι­νου­πό­λε­ως να προ­σκλή­θη­κε α­πό τους Έλ­λη­νες που πα­ροι­κού­σαν στη Βι­έν­νη και να συ­νέ­χι­σε τη στα­δι­ο­δρο­μί­α του ε­κεί. Νε­ό­τε­ροι πάν­τως με­λε­τη­τές α­να­φέ­ρουν ό­τι ο Ι­ω­νάς πέ­θα­νε το έ­τος 1824 (Γ. Α­δά­μου «Αρ­σέ­νιος Ε­λασ­σό­νος-Ι­ω­άν­νης (sic) Σπαρ­μι­ώ­της», Θ. Νη­μάς, «Η εκ­παί­δευ­ση στη δυ­τι­κή Θεσ­σα­λί­α»).

Η πλού­σια, ευ­ρεί­α και πο­λύ­πλευ­ρη δι­δα­σκα­λι­κή δρά­ση του Ι­ω­νά δεν ή­ταν δυ­να­τό να μην α­πο­δώ­σει εύ­χυ­μους καρ­πούς στην Ελ­λη­νι­κή παι­δεί­α. Α­νά­με­σα στους α­να­ρίθ­μη­τους μα­θη­τές του δι­α­κρί­νον­ται οι κά­τω­θι: ο πο­λυ­μα­θέ­στα­τος Μη­τρο­πο­λί­της Βε­ροί­ας Χρύ­σαν­θος, ο Κο­ζα­νί­της ι­ε­ρέ­ας και λό­γιος Χα­ρί­σιος Με­γδά­νης, ο ια­τρός Γε­ώρ­γιος Σα­κελ­λά­ριος, ο δι­δά­σκα­λος Αρ­γύ­ριος Πα­πα­ρί­ζος, και οι ε­θνι­κοί ή­ρω­ες της Ελ­λη­νι­κής Πα­λιγ­γε­νε­σί­ας Γε­ωρ­γά­κης Ο­λύμ­πιος, Χρι­στό­φο­ρος Περ­ραι­βός και σύμ­φω­να με την πα­ρά­δο­ση ο Νι­κο­τσά­ρας.

Ε­κτός α­πό τα προ­α­να­φερ­θέν­τα δύ­ο έν­τυ­πα βι­βλί­α, η συγ­γρα­φι­κή δει­νό­τη­τα και προ­σφο­ρά του Ι­ω­νά, φαί­νε­ται και α­πό τα μέ­χρι σή­με­ρα σω­ζό­με­να χει­ρό­γρα­φά του που φυ­λάσ­σον­ται στην Ι.Μ. Ο­λυμ­πι­ω­τίσ­σης Ε­λασ­σώ­νος και πε­ρι­έ­χουν ποι­κι­λί­α θε­μα­το­λο­γί­ου. Ε­πί­σης και η φρον­τί­δα του για συλ­λο­γή α­νά­λο­γων χει­ρο­γρά­φων, άλ­λων συγ­γρα­φέ­ων, γί­νε­ται εμ­φα­νής α­πό το πλή­θος των χει­ρο­γρά­φων και των εν­τύ­πων τα ο­ποί­α εί­χε στη κυ­ρι­ό­τη­τά του. Α­να­λυ­τι­κό­τε­ρα: Βι­βλι­ο­γρά­φος θε­ω­ρεί­ται ο Ι­ω­νάς στα χει­ρό­γρα­φα της α­νω­τέ­ρω Ι.Μο­νής με την ε­ξής α­ρίθ­μη­ση: 106, 158, 159, 161 και 183. Σαν κτή­το­ρας α­να­φέ­ρε­ται στα πα­ρα­κά­τω χει­ρό­γρα­φα: 8, 19, 49, 74, 95, 106, 144, 152, 158, 159, 161, 183 και στα κά­τω­θι έν­τυ­πα: 111, 122, 177, 441, 455, 476, 631. Τέ­λος, σύμ­φω­να με τον Γ. Ζα­βί­ρα και τον Κ. Σά­θα συ­νέ­γρα­ψε πραγ­μα­τεί­α «κα­τὰ συγ­κει­με­νια­νῶν, ἤ­τοι κα­τὰ τῶν ἐγ­κα­τα­γη­ρα­σκόν­των δει­σι­δαι­μό­νως εἰς τὰ πα­ρ’ αὐ­τοῖς λε­γό­με­να συγ­κεί­με­να τῆς γραμ­μα­τι­κῆς». Δεν γνω­ρί­ζου­με ε­άν το έ­χει γρά­ψει ο Ι­ω­νάς ή κά­ποι­ος πα­λαι­ό­τε­ρος με το ί­διο ό­νο­μα δι­ό­τι, ε­νώ ο Γ. Ζα­βί­ρας μό­νο το κα­τα­γρά­φει, ο Κ. Σά­θας το χρο­νο­λο­γεί το έ­τος 1750· πο­λύ νω­ρίς για τον α­να­φε­ρό­με­νο Ι­ω­νά. Η μελ­λον­τι­κή έ­ρευ­να ί­σως ξε­κα­θα­ρί­σει το θέ­μα.

Η προ­σφο­ρά του Ι­ω­νά ι­δι­αί­τε­ρα στην παι­δεί­α ή­ταν με­γά­λη, δι­ό­τι ή­ταν έ­νας μορ­φω­μέ­νος, λό­γιος και κα­τα­ξι­ω­μέ­νος κλη­ρι­κός για την ε­πο­χή του. Ο Κ. Δη­μα­ράς α­να­φέ­ρει χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά: «Ὁ Ι­ω­νᾶς το­πο­θε­τεῖ­ται κα­λά στὴ χο­ρεί­α τῶν συν­τη­ρη­τι­κῶν κλη­ρι­κῶν τοῦ και­ροῦ του· ξέ­ρου­με ὅ­μως ὅ­τι ἡ δι­δα­σκα­λί­α του ἀ­νοι­γό­ταν πρὸς κά­ποι­α ἀ­να­νέ­ω­ση, συγ­κρα­τη­μέ­νη καὶ προ­σε­κτι­κή». Προ­σέ­φε­ρε τις πο­λύ­πλευ­ρες και ευ­ρεί­ες γνώ­σεις του προ­σπα­θών­τας να α­να­βαθ­μί­σει την εκ­παί­δευ­ση στον Ελ­λη­νι­κό χώ­ρο και να α­φυ­πνί­σει το υ­πό­δου­λο γέ­νος ώ­στε να φθά­σει στην πο­θη­τή ε­λευ­θε­ρί­α.