Γερμανός Σπαρμιώτης· Λόγιος ιερομόναχος της Ι. Μονής Αγ. Τριάδος Σπαρμού Ολύμπου. Σπουδαίος και φημισμένος διδάσκαλος του γένους την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Διετέλεσε σχολάρχης της περίφημης Σχολής Τσαριτσάνης.
Γεννήθηκε πιθανόν στο χωριό του Σπαρμού το δεύτερο μισό του ΙΗ΄αι. Μαθήτευσε στη Σχολή της Τσαριτσάνης κοντά στον ιερομόναχο Ματθαίο τον Τυρναβίτη (1790-1795). Μια χειρόγραφη σημείωση του ίδιου του Γερμανού γράφει για τη μαθητεία του στον Ματθαίο: «αψϞζ΄: (1797) σεπτεμβρίου: 13: / ἐκίνησεν ὁ ἐν Ἱεροδιδασκάλοις ἄριστος κὺρ Ματθαῖος, / ἐκ πόλεως τυρνάβου… ἐλύπησεν ἡμᾶς τοὺς μαθητάς του οὐκ ὀλίγον ὁ τισόλβιος… ὁ εὐτελὴς πάντων, καὶ μαθητὴς τοῦ ἐλλογίμου κὺρ ματθ:ου / Γερμανὸς ὁ ἐκ σπαρ/μοῦ» (χγφ. 45 Ι.Μ. Ολυπιωτίσσης). Κατά τη διάρκεια μάλιστα της μαθητείας του, το έτος 1794, τον συναντάμε Ιεροδιάκονο [«Τῷ αψϞδ: (1794) τῷ σωτηρίῳ. μηνὶ Ἰαννουαρίω… Γερμανὸς ἱεροδιάκονος καὶ σπαρμιώτης γράφω» (χγφ. 38 Ι.Μ. Ολυμπιωτίσσης)].
Από το έτος 1795 μέχρι το έτος 1798 δημιουργείται κάποια σύγχυση στη βιβλιογραφία. Σε αυτή τη σύγχυση δυο είναι τα θέματα που κυριαρχούν: α) ο Γερμανός αναλαμβάνει τα καθήκοντα του διδασκάλου στη Σχολή της Τσαριτσάνης για την τριετία αυτή (1795-1798) και β) μεταβαίνει στη Λάρισα και μαθητεύει κοντά στον φημισμένο διδάσκαλο Κωνσταντίνο Κούμα. Για το πρώτο θέμα κάποιοι ερευνητές συγχέουν τον Γερμανό Σπαρμιώτη με τον Γερμανό Σανίδα που διδάσκει στη Σχολή τα τρία αυτά έτη (1795-1798). Όμως δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία εκτός από την συνωνυμία τους. Για το δεύτερο θέμα, κάποιοι ερευνητές πάλι, βασίζονται στο γεγονός ότι ο Γερμανός μαθήτευσε στον Κ. Κούμα. Επειδή ο Κούμας δίδασκε εκείνα τα χρόνια στη Λάρισα συμπεραίνουν ότι ο Γερμανός μετέβη εκεί. Δεν έχουμε και για αυτό σίγουρα στοιχεία, όμως το πιο λογικό είναι εφόσον ο Κ. Κούμας δίδαξε αργότερα και στην Τσαριτσάνη (1798-1803), ο Γερμανός τότε να συγκαταριθμήθηκε στους μαθητές του.
Τον Αύγουστο του έτους 1801 χειροτονείται ιερέας. Το γνωρίζουμε από επιστολή του (12.8.1801) προς τον Γεώργιο Παπαμιχαήλ τον κάτοικο και διδάσκαλο Αμπελακίων [«Ἐγὼ ἀπελθὼν εἰς τὴν πατρίδα ἐχειροτονήθην (οὕτω δόξαν τῷ γέροντί μου, καὶ εὐχέτῃ ὑμῶν) παπᾶς»].
Το 1803 ο Κ. Κούμας αναχωρεί από την Τσαριτσάνη, επικαλούμενος λόγους υγείας, και τη σχολαρχία την αναλαμβάνει πλέον ο Γερμανός. Στη θέση αυτή ο Γερμανός παραμένει μέχρι το 1805. Αναδεικνύεται άξιος συνεχιστής του δασκάλου του Κ. Κούμα συμβάλλοντας σημαντικά στην αναβάθμιση της Σχολής. Μεταξύ των μαθητών του συγκαταλέγεται ο Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος, και ίσως και ο Νικόλαος Κασομούλης. Αναχωρεί το έτος 1805 και αναλαμβάνει τη διεύθυνση της Σχολής ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων (1805-1808). Δεν γνωρίζουμε τον λόγο για τον οποίο αφήνει τη διεύθυνση της Σχολής αλλά σίγουρο είναι πως τα επόμενα χρόνια βρίσκεται, και ίσως διδάσκει, στη Θεσσαλονίκη και τις Σέρρες (« Χάρις σοί, φιλότης μεγίστη, ὅτι ἐντυχὼν τῷ ἱερῷ σου γράμματι… κατὰ Θεσσαλονίκην ἐν τῷ Σέρρηθεν ἐπανελθεῖν, ὅλος ἔνθους ὑφ’ ἡδονῆς γέγονα…», επιστολή του Γερμανού προς τον Κωνσταντίνο Οικονόμο των εξ Οικονόμων στις 9.4.1805).
Από το 1805 και στο εξής δεν συναντάμε στοιχεία πλέον για το πρόσωπο του Γερμανού. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που γράφει σε επιστολή του (Βιέννη 13.8.1807) ο Στέφανος Οικονόμος στον αδελφό του Κωνσταντίνο Οικονόμο τον εξ Οικονόμων: «Ἀλλ’ ὁ Γερμανός ποῦ;».
Κάποιοι υποστηρίζουν πως πέθανε στη Βλαχοκλεισούρα της Καστοριάς στις 29 Μαΐου 1814. Το συμπεραίνουν από ένα Κατάστιχο της Ι.Μ. Ολυμπιωτίσσης (χγφ. 219) που αναφέρει στο φ.12β: «1814: μαϊ: 29: ἀπέθανεν: ὁ γερμανός διδάσκαλος: ἥςτῆν βλα/χοκλισοῦραν…». Όμως στο κατάστιχο αυτό είναι καταγεγραμμένα στοιχεία που αφορούν την Ι.Μ. Ολυμπιωτίσσης, μιας και σ’ αυτήν ανήκει. Επομένως και ο Γερμανός που αναφέρεται ανήκε και αυτός στο μοναχολόγιό της και δεν είναι ο Σπαρμιώτης.
Ο Γερμανός εκτός από τη διδασκαλία αφιέρωνε χρόνο και για αντιγραφές Κωδίκων, συλλογή βιβλίων ή αλληλογραφία. Κάποιοι από τους Κώδικες που αντέγραψε φυλάσσονται μέχρι σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος (χγφ. 2139. βλ. Λίν. Πολίτη, Κατάλογος Χειρογράφων ΕΒΕ αρ.1857-2500, Αθήνα 1991) και στην Ι.Μ.Ολυμπιωτίσσης (χειρόγραφα: 37, 39 (μέρος), 43, 143, 191). Επίσης τρία έντυπα βιβλία που φυλάσσονται στην ανωτέρω Ι.Μονή με αρίθμηση: 105, 239, 338 ανήκουν και αυτά στον Γερμανό. Ακόμη σώζεται πλήθος επιστολών, με σημαίνοντα πρόσωπα της εποχής του, οι οποίες είναι δημοσιευμένες στα επόμενα βιβλία: α) «Επιστολαί διαφόρων» Ιωάννου Οικονόμου Λαρισαίου, β) «Η Τσαριτάνη» Γιάννη Αδάμου.
Η αξιόλογη ελληνομάθεια του Γερμανού γίνεται φανερή και από κάποια επιγράμματα που έχουν διασωθεί.
1) Στο χειρόγραφο της Ι.Μ. Ολυμπιωτίσσης 191 (φ.138ν) γράφει:
«Ἐνταῦθ’ ἐμή χείρ γερμανοῦ διακόνου
πέρας τίθησι τοῦ Γρηγορίου λόγου,
πλήν οὐ μετέσχε μηδ’ ὅσον γρηγορίας
μένει δὲ αὖθις εἰς μέθην ἀμαθείας».
2) Στο βιβλίο των «Κωνικών Τομών» του Αββά Καϊλλέ που μετέφρασε ο ιατροφιλόσοφος Σπ. Ασάνης και «επιδιόρθωσε» ο Κων. Κούμας (Βιέννη 1803), ο Γερμανός έγραψε και αφιέρωσε ένα επίγραμμα. Το επίγραμμα αυτό επισυνάφθηκε στην αρχή του βιβλίου και είναι το κάτωθι:
Εἰς τόν Ἰατροφιλόσοφον Μεταφραστήν
Ἡρωελεγεῖον.
Καὶ Διὸς ἀθανάτοιο Σὺ φέρτερος, ἠδὲ τε Φοίβου
Ἀτρεκέως τελέθεις, Διογενὲς Σπυρίδων.
Τῶν γὰρ, ὁ μὲν προέηκεν ἑοῖο ἀπὸ κρατὸς αὕτως
Παλλάδ’ Ἀθηναίην! τὴν τεῷ αὐτός ἔθου.
Αὐτὰρ ὅ, Μουσῶν, τὰς ῥ ἀγέμεν λάχε, νόσφι λιασθείς
Μείρακι θητεύει κάκτανεν, ὅν γε Πέτρῳ.
Αἱ δ’ αὖ, αἶ ψάγ’ ἵκοντο σέθεν κάρα, τὸν προλιποῦσαι.
Τοὔνεκα Φοῖβος ἔῃς. Δεῖγμα δ’ ἄρ’ ἥδε Βίβλος.
Ἀλλ’ Ἄνα ὑψιμέδων, τίδε μοι κρήηνον ἐέλδωρ.
Ὑγρὰ κέλευθα βίου σῷς Ἀσάνης περάσαι !
ὁ Σπαρμιώτης
Ππ Γερμανός.
Η προσφορά του Γερμανού ήταν μεγάλη στην παιδεία του υπόδουλου γένους διότι ήταν ένας μορφωμένος και καταξιωμένος κληρικός για την εποχή του. Προσέφερε τις γνώσεις του τοποθετώντας κι αυτός ένα λιθαράκι στη μεγάλη και δύσκολη προσπάθεια των διανοουμένων διδασκάλων να μορφώσουν και να αφυπνίσουν τον Ελληνισμό.
Βιβλιογραφία: Ευ.Α.Σκουβαρά, Ολυμπιώτισσα, Αθήνα 1967 Εκδ. ΚΕΜΝΕ, σελ.243, 244, 253. Ματθ.Κ.Παρανίκα, Σχεδίασμα, Κωνσταντινούπολη 1867, τυπογρ. Α. Κορομηλά, σελ.85. Τρ.Ε.Ευαγγελίδη, Η παιδεία επί τουρκοκρατίας, Τομ. Α΄ Θεσσαλονίκη 2009 (Ανατύπωση), εκδ. Π.Πουρναρά, σελ. 220-221. Γιαν. Αδάμου, Η Τσαριτσάνη, Β΄ έκδοση 1990, σελ.347, 361-401. Ιω.Οικονόμου Λαρισσαίου, Επιστολαί διαφόρων, Αθήνα 1964, σελ.71-128. Μιχ.Λαφαζάνη, Η πνευματική κίνηση της Τσαριτσάνης γύρω στα 1800, Θ.ΗΜ. τομ.34, σελ.202-205. Θ.Ι.Μπούμπα, Ιερωμένοι διδάσκαλοι και λόγιοι της Μονής του Σπαρμού Ολύμπου, Θ.ΗΜ. τομ. 52, σελ.314-320. Αββά Καϊλλέ (μετ. Σπ. Ασάνης, επιδιόρθ. Κων.Κούμα), Των Κωνικών Τομών πραγματεία, Βιέννη 1803. Γιαν. Αδάμου, Γιατί ο Κασομούλης έδρασε στο Όλυμπο, Θεσ.Εστία τομ.17. Β. Σκουβαράς, Σπαρμιώτης Γερμανός, Θ.Η.Ε. τομ.11, σελ.352-353.