Οἱ στιγμές ἀμέσως μετά τήν ἐκδημία κάποιου ἀνθρώπου εἶναι δύσκολες καί τίς πιό πολλές φορές πρωτόγνωρες. Ἰδιαίτερα στίς περιπτώσεις πού ὁ θάνατος εἶναι αἰφνίδιος, οἱ πολύ κοντινοί συγγενεῖς εἶναι τόσο σοκαρισμένοι, πού δέν ἔχουν τήν ψυχική διάθεση καί τή δύναμη νά ἀσχοληθοῦν μέ τίποτα. Πρέπει ὅμως κάποιοι νά ἐπιληφθοῦν τῶν θεμάτων πού προκύπτουν, νά φροντίσουν δηλαδή γιά τό σῶμα τοῦ κεκοιμημένου, ὅπως καί γιά τήν κηδεία του. Αὐτό τό κάνουν συνήθως οἱ ἄνθρωποι πού ἀνήκουν στήν εὐρύτερη συγγενική ὁμάδα.
Οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι ἔδιναν πολύ μεγάλη σημασία στήν πρόνοια γιά τό σῶμα τοῦ κεκοιμημένου, δημιουργώντας μάλιστα καί ἕνα εὐρύ πλαίσιο ἐθίμων καί δοξασιῶν γύρω ἀπό αὐτή τή φροντίδα. Γι’ αὐτό καί ὅλα ὅσα ἔχουν σχέση μέ αὐτή τήν ἐπιμέλεια, συμπυκνώνονται στή λέξη κηδεία, ἀπό τό ρῆμα κήδομαι, πού σημαίνει στή νεοελληνική φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι. Πολλά ἀπό αὐτά τά ἔθιμα, προλήψεις καί δεισιδαιμονίες, ἔχουν μείνει ὡς κατάλοιπα μέχρι καί σήμερα, καί ἰδιαίτερα στά χωριά οἱ ἄνθρωποι μπορεῖ νά δίνουν περισσότερη σημασία σέ αὐτά, παρά στίς πραγματικές ἀνάγκες πού ἔχει τήν ὥρα ἐκείνη τό σῶμα καί ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Τά περισσότερα ἀπό αὐτά μάλιστα, ἐπειδή ἔχουν εἰδωλολατρικές καταβολές, εἶναι ἐπιζήμια γιά τήν ψυχή τοῦ κεκοιμημένου, ἀλλά καί γιά τούς συγγενεῖς του. Αὐτά βέβαια τά συναντᾶμε περισσότερο στίς μικρές κοινωνίες, διότι στίς πόλεις, τά τελευταῖα χρόνια, οἱ κεκοιμημένοι δέν «μένουν» τό βράδυ στό σπίτι γιά νά τούς ἀποχαιρετήσουν οἱ δικοί τους, ἀλλά σέ εἰδικό χῶρο στό νοσοκομεῖο ἤ σέ χῶρο φιλοξενίας ἐντός τῶν γραφείων τελετῶν. Καί τό σκήνωμα τό πηγαίνουν ἀπευθείας στόν ναό, ὅπου θά τελεσθεῖ ἡ ἀκολουθία τῆς κηδείας.
Ἐπειδή πολλά εἶναι αὐτά τά ὁποῖα πρέπει νά γίνουν, ἀπό τή στιγμή πού θά ἀναχωρήσει ὁ ἄνθρωπος ἀπό αὐτή τή ζωή, μέχρι καί τή στιγμή πού θά γίνει ἡ ταφή, καλό εἶναι νά γνωρίζουμε κάποια βασικά βήματα, ὥστε νά μήν αἰσθανθοῦμε μετέωροι καί ἀνήμποροι νά ἀνταποκριθοῦμε. Σίγουρα οἱ πιό ψύχραιμοι θά πρέπει νά συμπαρασταθοῦν στούς πολύ κοντινούς συγγενεῖς, χωρίς πολλά λόγια, ἀλλά κυρίως μέ ψύχραιμες κινήσεις καί μέ τή διακριτική παρουσία τους. Τά γραφεῖα τελετῶν, τά ὁποῖα ἀναλαμβάνουν σέ αὐτές τίς περιπτώσεις ὅλες τίς διαδικασίες, γραφειοκρατικές καί πρακτικές, προσφέρουν ἰδιαίτερη αἴσθηση ἀσφάλειας, διότι ὅλα αὐτά εἶναι συνήθως πρωτόγνωρα καί ἄγνωστα γιά τούς συγγενεῖς. Οἱ ἄνθρωποι τῶν γραφείων αὐτῶν ἑτοιμάζουν τά ἀπαραίτητα ἔγγραφα, διαδικαστικά, κηδειόχαρτα κ.λπ., καί δίνουν τίς ἀνάλογες κατευθύνσεις. Παρακάτω θά ἐπισημάνουμε σέ γενικές γραμμές τίς πιό βασικές ἐνέργειες, στίς ὁποῖες θά πρέπει νά προβοῦν οἱ συγγενεῖς, κατά τό διάστημα μέχρι τήν κηδεία.
Ὅσον ἀφορᾶ τά ἔγγραφα, τό πρῶτο, τό ὁποῖο θά χρειαστεῖ ἀπαραίτητα, εἶναι τό πιστοποιητικό θανάτου, πού τό ἐκδίδει γιατρός. Ἐάν ὁ ἄνθρωπος ἔχει κοιμηθεῖ στό νοσοκομεῖο, ἡ πιστοποίηση γίνεται ἀπό ἐκεῖ. Ἐάν ὄχι, τότε θά πρέπει κάποιος γιατρός νά πιστοποιήσει τόν θάνατο, ὑπογράφοντας τό σχετικό πιστοποιητικό. Στό ἔγγραφο αὐτό ἀναγράφεται ἡ αἰτία θανάτου, ἡ ἡμερομηνία καί ἡ ὥρα τῆς τελευτῆς.
Παράλληλα, οἱ οἰκεῖοι ἀναλαμβάνουν νά εἰδοποιήσουν τούς ὑπόλοιπους συγγενεῖς, φίλους καί γνωστούς. Πολύ σημαντικό γιά τίς πρῶτες ὧρες εἶναι, ποιός θά φροντίσει γιά τό νεκρό σῶμα. Στίς μικρότερες καί παραδοσιακότερες κοινωνίες, τή φροντίδα τοῦ σώματος τοῦ κεκοιμημένου τήν ἀναλαμβάνουν οἱ συγγενεῖς καί κάποιοι φίλοι πού γνωρίζουν ἀπό αὐτό. Τό σῶμα θά πρέπει νά πλυθεῖ μέ νερό, λάδι καί κρασί, νά ντυθεῖ, νά χτενιστεῖ καί στή συνέχεια νά τοποθετηθεῖ στό φέρετρο. Ἐκεῖ θά πρέπει νά τοποθετηθεῖ μία εἰκόνα ἐπάνω στό νεκρό σῶμα (συνήθως τῆς Ἀναστάσεως), τό σάβανο κοντά στά πόδια, γιά νά εἶναι ἕτοιμο γιά τήν ταφή, καί, ὅπως συνηθίζεται σέ πολλά μέρη, λουλούδια γύρα ἀπό τό σῶμα. Δέν βάζουμε τίποτε ἄλλο (χρήματα, κοσμήματα κ.λπ.). Δίπλα, σέ ἕνα τραπεζάκι, τοποθετοῦμε τό θυμιατό, μέ τό ὁποῖο θυμιάζουμε τόν κεκοιμημένο.
Προσοχή χρειάζεται στά ροῦχα, νά εἶναι ἀπό ὑλικό πού θά λιώσει στό χῶμα (βαμβακερά καί ὄχι συνθετικά ἤ μάλλινα). Ἔξω ἀπό τό φέρετρο, στό κεφάλι καί στά πόδια, τοποθετοῦμε μία καντήλα καί ἕνα κηροπήγιο γιά νά καίει συνεχῶς λαμπάδα. Ἐπίσης, ἔξω ἀπό τό σπίτι συνήθως τοποθετεῖται μανουάλι, γιά νά ἀνάβουν κεριά ὅσοι ἔρθουν νά χαιρετήσουν τόν κεκοιμημένο. Αὐτά ὅλα, καλό εἶναι νά γίνονται ἀπό τούς ἴδιους τούς συγγενεῖς, ὥστε νά προσφέρουν μέ τά ἴδια τους τά χέρια τίς τελευταῖες φροντίδες στόν ἄνθρωπό τους. Ὅμως τά τελευταῖα χρόνια, ἰδιαίτερα στίς πόλεις, τά ἀναλαμβάνουν τά γραφεῖα τελετῶν.
Ὅταν ἑτοιμαστεῖ ὁ κεκοιμημένος καί τοποθετηθεῖ στό φέρετρο, θά πρέπει οἱ παρευρισκόμενοι νά ἀρχίσουν νά διαβάζουν τό Ψαλτήρι, (τό ὁποῖο καλό εἶναι νά διαβάζεται συνεχῶς μέχρι τήν κηδεία). Οἱ συγγενεῖς, παράλληλα, πρέπει νά εἰδοποιήσουν τόν ἱερέα τῆς ἐνορίας, νά ἔρθει γιά τό Τρισάγιο. Ὁ ἱερέας θά τελέσει τό Τρισάγιο, καί ὅλοι οἱ παρευρισκόμενοι τήν ὥρα ἐκείνη θά πρέπει νά προσεύχονται γιά τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς τοῦ κεκοιμημένου. Αὐτή εἶναι ἡ πρώτη ἐπίσημη προσευχή τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν ψυχή, καί οὐσιαστικά ἡ πρώτη βοήθειά της. Ὁ ἱερέας ὀφείλει, μετά τό Τρισάγιο, νά ἀπευθύνει στούς συγγενεῖς λίγα λόγια παρηγορίας, ἐνισχύσεως καί πίστεως στήν ἀλήθεια τῆς Ἀναστάσεως. Στή συνέχεια θά συνεννοηθεῖ μέ τούς συγγενεῖς γιά τόν ὁρισμό τοῦ χρόνου τῆς κηδείας καί θά ἀπέλθει εὐχόμενος τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς.
Κάποιες ἀπό τίς γυναῖκες θά φροντίσουν γιά τά κεράσματα σέ ὅσους ἔρχονται νά χαιρετήσουν τόν κεκοιμημένο, ὅπως ἐπίσης καί γιά φαγητό γιά ὅσους ξενυχτήσουν, ἀλλά καί γιά ὅσα κεράσματα καί γεύματα ὑπάρχουν ὡς τοπικά ἔθιμα πρίν καί μετά τήν κηδεία.
Ἐπειδή σέ τέτοιες περιπτώσεις γίνονται καί ἄσκοπα καί ἀνωφελῆ ἔξοδα, καλό εἶναι κάποιος συνετός νά ἀναλάβει τό θέμα τῶν δαπανῶν καί νά προτρέψει ὅσους ἴσως θά ἤθελαν νά προσφέρουν στεφάνι στόν κεκοιμημένο, ἀντ’ αὐτοῦ, νά καταθέσουν τά χρήματα ὑπέρ κάποιου κοινωφελοῦς ἔργου.
