Όσιος Αθανάσιος Αθωνίτης

Μιά πολιτεία μοναδική στό εἶδος της ἀποτελεῖ ἡ Ἀθωνική Πολιτεία. Ὁμοιάζει μέ τήν Πολιτεία τοῦ Οὐρανοῦ. Ἀποτελεῖται ἀποκλειστικά ἀπό μοναχούς ἀφιερωμένους στόν Θεό, οἱ ὁποῖοι ἀσκοῦνται καί ἀθλοῦνται γιά τήν κάθαρση τῆς ψυχῆς τους. Ἐγκαταβιοῦν στόν τόπο αὐτό ὑπό τή σκέπη τῆς Μητέρας τοῦ Θεοῦ, τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τήν Προστάτιδά τους. Ἡ Πολιτεία αὐτή ἀποτελεῖ τόν θεματοφύλακα τῶν μοναχικῶν παραδόσεων καί ὄχι μόνο. Εἶναι τό ἰσχυρότερο καί ἀσφαλέστερο ἐργαστήριο προσευχῆς, καθάρσεως τοῦ νοῦ καί τῆς ψυχῆς, καί ἑνώσεως μέ τόν Θεό.

Τό Ἅγιον Ὄρος ἔχει ζωή πάνω ἀπό χίλια χρόνια. Ἀποτέλεσε μιά συνέχεια τῶν ἁγιασμένων ἐκείνων τόπων καί παλαιστρῶν τῆς Αἰγύπτου, τῆς Θηβαΐδος, τῆς Παλαιστίνης. Οἱ περιοχές αὐτές μετά τήν κατάληψή τους ἀπό τούς Ἄραβες ἔπαψαν νά ἀποτελοῦν τόπους ἡσυχαστικούς καί ἀσκητικούς. Ἐπίσης, κατά καιρούς προσέρχονταν ἀσκητές ἀπό ἄλλα μοναστικά κέντρα, τά ὁποῖα ἐγκαταλείπονταν, ὅπως τῆς Βιθυνίας, τῆς Τρίγλιας, τοῦ Ἀλιάκμονα, τοῦ Πάικου κ.ἄ. Τό ἀποτέλεσμα ἦταν, σύν τῷ χρόνῳ, ὅλα τά μοναστικά κέντρα τῆς Ἀνατολῆς νά συμπτυχθοῦν στό ὅρος του Ἄθωνος καί νά γίνει ὁ τόπος αὐτός ὁ κατ’ ἐξοχήν μοναστικός χῶρος.

Μιά μεγάλη καί ἁγιασμένη μορφή, πού συνέβαλε νά γίνει ὁ Ἄθωνας ἡ μοναδική καί ξεχωριστή μοναχική Πολιτεία εἶναι ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης και Κοινοβιάρχης, τοῦ ὁποίου ἡ μνήμη τιμᾶται στίς 5 Ἰουλίου. Τόν χαρακτηρίζουμε ὡς τόν κατ’ ἐξοχήν Κοινοβιάρχη, διότι γιά τό Ἅγιον Ὄρος ἦταν ὁ ἱδρυτής τῆς κοινοβιακῆς ζωῆς μέ τή σύσταση καί τό χτίσιμο τῆς πρώτης ὀργανωμένης Μονῆς, τῆς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας.

Ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος γεννήθηκε στήν Τραπεζοῦντα τοῦ Πόντου περίπου τό 930 μ.Χ. Στή βάπτισή του ἔλαβε τό ὄνομα Ἀβράμιος. Σύντομα ἔμεινε ὀρφανός καί ἀπό τούς δυό του γονεῖς καί τήν ἀνατροφή του τήν ἀνέλαβε μιά συγγενής του μοναχή, ἡ ὁποία ἐργάστηκε ἰδιαίτερα γιά τήν πνευματική μόρφωση τοῦ μικροῦ ἀνιψιοῦ της. Μετά τήν κοίμηση καί τῆς θείας του, ἡ ὁποία εἶχε φροντίσει καί γιά τήν ἐγκύκλια μόρφωση τοῦ παιδιοῦ, ὁ Ἀβράμιος, κατά πρόνοια Θεοῦ, βρέθηκε στήν Κωνσταντινούπολη. Ἐκεῖ γνωρίσθηκε μέ ἕνα συγγενή του, τόν στρατηγό Ζεφιναζέρ, ὁ ὁποῖος ἀνέλαβε τήν ἐπιπλέον ἀνατροφή του. Συνέχισε τίς σπουδές του καί μορφώθηκε τόσο, πού, ὅταν ἐνηλικιώθηκε, ἀνέλαβε ὁ ἴδιος τή διεύθυνση τῆς Σχολῆς καί ἔγινε ἕνας φημισμένος διδάσκαλος τῆς Πόλης.

Σέ κάποια στιγμή τῆς ζωῆς του ὁ νεαρός Ἀβράμιος γνώρισε τόν ὅσιο Μιχαήλ Μαλεΐνο, ἡγούμενο τῆς Λαύρας τοῦ Κυμινᾶ. Ἡ συνάντηση αὐτή ἔγινε σταθμός γιά τή ζωή του. Ἡ ἁγιασμένη μορφή τοῦ ὁσίου Μιχαήλ τόν ἐντυπωσίασε καί ξύπνησε μέσα του ἡ ἐπιθυμία γιά τήν ἀφιέρωση στόν Θεό. Ἀπαρνεῖται, κατά τό Εὐαγγελικό, τά κοσμικά, ἀξιώματα, διδασκαλικές θέσεις, αὐτοκρατορικές αὐλές, λαμπρές σταδιοδρομίες, καί βάζει μετάνοια στή Μονή τοῦ Κυμινᾶ. Κείρεται μοναχός μέ τό ὄνομα Ἀθανάσιος καί ἀμέσως ἐπιδίδεται σέ ἔντονους ἀσκητικούς ἀγῶνες. Ὁ Θεός τόν χαριτώνει ἰδιαίτερα καί ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος φθάνει σέ ὑψηλά μέτρα ἀρετῆς. Καθοριστική εἶναι ἐκείνη τήν περίοδο καί ἡ γνωριμία τοῦ Ὁσίου μέ τόν μετέπειτα αὐτοκράτορα Νικηφόρο Φωκᾶ. Συνδέθηκαν μέ πολύ στενή πνευματική φιλία καί ἔδωσαν ὑπόσχεση κάποτε νά μονάσουν μαζί στόν ἴδιο τόπο.

Ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος, θέλοντας νά βρεῖ κάποιον τόπο ἀκόμα πιό ἡσυχαστικό, κατέφυγε κρυφά στό Ἅγιον Ὄρος. Ἐκεῖ βρῆκε ἕναν ἀσκητικό μοναχισμό, πού ἀγωνιζόταν ὁ κάθε Γέροντας μέ τούς ὑποτακτικούς του στό κελλί τους. Οἱ Καρυές ἀποτελοῦσαν τό διοικητικό κέντρο, στό ὁποῖο ὁ Πρῶτος ἦταν ὁ ἡγούμενος ὅλων αὐτῶν τῶν κελλιῶν καί ἡ διοίκηση γινόταν ἀπό μιά ἐπιστασία. Συνάντησε ἁγιασμένες μορφές, ἀπό τίς ὁποῖες ἀποκόμισε πολλά ἐφόδια. Ἐπειδή ὅμως ἦταν ὑποχρεωτικό νά ὑποταχθεῖ σέ κάποιον Γέροντα, θεώρησε καλό νά μήν ἀποκαλύψει τήν ἰδιότητα καί τήν προσωπικότητά του, ἀλλά νά βάλει μετάνοια ὡς ἕνας ἁπλός μοναχός.

Ὁ Νικηφόρος Φωκάς, μόλις κατάλαβε ὅτι ὁ Ἀθανάσιος ἔφυγε κρυφά ἀπό τήν Πόλη στενοχωρέθηκε. Τότε, ὑπολογίζοντας ὅτι κατευθύνθηκε στόν Ἄθωνα, ἔδωσε ἐντολή σέ ἀπεσταλμένους του νά τόν ψάξουν. Ὅταν μαθεύτηκε στό Ἅγιον Ὄρος ὅτι ὁ ἁπλός αὐτός μοναχός ἦταν φίλος τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ καί ὅτι κατεῖχε ὑψηλή θέση καί μόρφωση στήν κοινωνία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἐντυπωσιάστηκαν γιά τό ταπεινό του φρόνημα. Ὁ Πρῶτος του Ἁγίου Ὄρους τόν τίμησε ἰδιαίτερα, ἀφήνοντάς τον ἐλεύθερο νά ζήσει ἀσκητικά στόν Ἄθωνα, ἐνῶ ὁ Φωκᾶς τοῦ ὑποσχέθηκε τήν ἵδρυση μοναστηριοῦ.

Ἔτσι, περίπου τό 963 μ.Χ. ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος ξεκινάει τήν ἀνοικοδόμηση τοῦ πρώτου κοινοβιακοῦ μοναστηριοῦ τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ὁ Νικηφόρος Φωκᾶς, ὅταν γίνεται πλέον αὐτοκράτορας, στηρίζει μέ κάθε τρόπο τό χτίσιμο τῆς Μονῆς, ἀλλά καί ὅλο τό Ὄρος, μέ τή συμβολή του, ἀποκτᾶ μιά αἴγλη, πού θά μείνει στούς αἰῶνες. Ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος, παρά τίς δυσκολίες καί τούς πειρασμούς πού συναντάει στό σπουδαῖο αὐτό ἔργο του, δέν πτοεῖται. Ἡ ἴδια ἡ Παναγία πολλές φορές τόν στηρίζει καί τόν παροτρύνει νά συνεχίσει, δίνοντάς του πλούσια τήν εὐλογία καί τή χάρη της.

Ἡ Μονή τῆς Μεγίστης Λαύρας, ἡ Μονή τοῦ ὁσίου Ἀθανασίου, γίνεται πόλος ἕλξης πλήθους νέων μοναχῶν, πού ἀκολουθοῦν τήν κοινοβιακή ζωή. Τή ζωή αὐτή τήν ἀκολουθοῦν καί ἄλλοι Πατέρες καί ἱδρύουν Μονές. Ἔτσι ὁ Ἄθωνας γίνεται μιά μοναστική Πολιτεία μέ χαρακτῆρα κοινοβιακό, πρᾶγμα τό ὁποῖο φέρνει ἄνθιση τοῦ μοναχισμοῦ. Ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος κοιμήθηκε ἔπειτα ἀπό ἕνα ἀτύχημα κατά τήν ὥρα τῶν ἐργασιῶν ἀνοικοδόμησης ἑνός κτιρίου, θέτοντας ἔτσι τόν ἴδιο του τόν ἑαυτό θεμέλιο λίθο, θά μπορούσαμε νά ποῦμε, τοῦ κοινοβιακοῦ μοναχισμοῦ.

Ὁ μεγάλος αὐτός ἀσκητής, μοναχός, ἐρημίτης, ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης και Κοινοβιάρχης, ἄς δέεται νά φυλάγει ὁ Θεός ὅλους τούς μοναχούς πού ἀσκοῦνται στίς Μονές καί τίς Σκῆτες. Ἀλλά καί ὅλους τούς ἀνθρώπους, πού προσπαθοῦν μέσα στό σκάμμα της οἰκογένειας καί τῆς καθημερινότητος νά φθάσουν στήν τελείωση καί τό καθ’ ὁμοίωσιν.

π.Β.Σ.