ΤΑ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΑ
Σέ ὅλες τίς ὀργανωμένες κοινωνίες ὑπάρχει ἕνας τόπος, συνήθως λίγο ἔξω ἀπό τήν κατοικημένη περιοχή, στόν ὁποῖο ἀναπαύονται οἱ κεκοιμημένοι. Ὁ τόπος αὐτός κοσμικά ὀνομάζεται νεκροταφεῖο. Ἐκκλησιαστικά ὅμως, κοιμητήριο, διότι πεποίθηση τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὅτι ὅσοι ἔχουν ἀναχωρήσει ἀπό τόν μάταιο αὐτό κόσμο, δέν βυθίζονται στήν ἀνυπαρξία, ἀλλά προσωρινά «κοιμοῦνται», ὥστε νά «ξυπνήσουν» στήν κοινή ἀνάσταση ὅλων τῶν ἀνθρώπων, κατά τή Δευτέρα Παρουσία. Ὁ τόπος τοῦ κοιμητηρίου χαρακτηρίζεται ἀπό τή συνύπαρξη πολλῶν μνημάτων, τά ὁποῖα εἶναι τοποθετημένα μέ τάξη, ἀνάμεσα σέ στενούς διαδρόμους πρόσβασης. Συνήθως ὑπάρχει καί κοιμητηριακός ναός, γιά τίς θρησκευτικές ἀνάγκες τῶν πιστῶν. Ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό τῶν κοιμητηρίων εἶναι ἡ ὕπαρξη κυπαρισσιῶν, τά ὁποῖα λόγω τῆς μορφῆς τους συνδέουν συμβολικά τή γῆ μέ τόν οὐρανό, τή ζωή αὐτή μέ τή μέλλουσα.
Ο ΤΑΦΟΣ
Στά κοιμητήρια θάβονται οἱ κεκοιμημένοι. Ἡ ταφή, γνωστή καί ὡς ἐνταφιασμός, εἶναι ἡ διαδικασία κατά τήν ὁποία ἐναποτίθεται τό σῶμα τοῦ κεκοιμημένου ἐντός ἑνός λάκκου, πού ἀνοίγεται στό ἔδαφος, ἤ μιᾶς τάφρου σέ περίπτωση κοινοταφίου. Σέ κάποιες περιπτώσεις, ἰδίως παλαιότερα, οἱ τάφοι ἦταν ἐντός λαξευμένου βράχου (ὅπως ὁ Τάφος τοῦ Χριστοῦ) ἤ θολωτῆς στοᾶς-κρύπτης. Οἱ τάφοι σήμερα ἔχουν συνήθως ὀρθογώνιο σχῆμα καί βρίσκονται στό ἔδαφος. Κατασκευάζονται ἀπό μάρμαρο καί στήν κεφαλή τοῦ κεκοιμημένου ὑπάρχει σταυρός καί πλάκα, πού εἶναι γραμμένα κάποια, πολύ λίγα, στοιχεῖα γιά τόν ἀποθανόντα (ὀνοματεπώνυμο, ἔτη ζωῆς, ἡμερομηνία θανάτου), ὅπως καί φωτογραφία αὐτοῦ. Σέ ἐπιφανεῖς, συνηθίζονται οἱ λεγόμενες ἐπιτύμβιες στῆλες, πού ἔχουν περισσότερα στοιχεῖα γιά τόν θανόντα ἤ κάποια ποιητικά κείμενα πρός τιμήν του.
Ἐπίσης, ἐντός τοῦ τάφου, ἰδίως σέ μεγαλώνυμους (βασιλικοί τάφοι κ.λπ.), συνηθίζεται νά τοποθετοῦνται καί διάφορα προσωπικά ἀντικείμενα, εἴτε πολύτιμα εἴτε μέ συμβολική ἀξία. Τίς περισσότερες φορές, αὐτά ἔχουν εἰδωλολατρικές καταβολές καί μᾶλλον κακό κάνουν στόν κεκοιμημένο, παρά καλό. Σέ ἀντιδιαστολή, κάλλιστα ἐντός τοῦ τάφου μπορεῖ νά τοποθετηθεῖ κανδήλα, ὅπως γίνεται στά μοναστήρια, ἤ κάτι ἄλλο, τό ὁποῖο ὅμως νά ἔχει σχέση μέ τόν ἀληθινό Τριαδικό Θεό.
ΕΙΔΗ ΤΑΦΩΝ
Ὑπάρχουν περιπτώσεις, πού μέσα στόν ἴδιο τάφο συνυπάρχουν παραπάνω ἀπό ἕνα σώματα. Εἶναι οἱ λεγόμενοι ὁμαδικοί τάφοι – κοινοτάφια. Συνήθως αὐτοί προκύπτουν ἀπό ἕναν ὁμαδικό θάνατο, ὅπως γιά παράδειγμα σέ πόλεμο. Ὑπάρχουν ὅμως καί περιπτώσεις πού στό κοινοτάφιο τοποθετοῦνται τά μέλη μιᾶς οἰκογένειας. Τότε μιλᾶμε γιά οἰκογενειακό τάφο. Ἐπίσης, ὑφίστανται καί τά λεγόμενα κενοτάφια, τά ὁποῖα εἶναι κενά, χωρίς δηλαδή νά ὑπάρχει ἐντός τους κάποιος κεκοιμημένος. Τά συναντοῦμε πρός τιμήν κάποιου, πού εἴτε εἶχε ταφεῖ ἐκεῖ παλαιότερα εἴτε ὄχι.
ΓΙΑΤΙ Ο ΕΝΤΑΦΙΑΣΜΟΣ
Ἡ συνήθεια τοῦ ἐνταφιασμοῦ ἔχει πρακτικό ἀλλά καί θεολογικό χαρακτῆρα. Ἡ πρακτική πλευρά τῆς ταφῆς εἶναι γιά νά σκεπασθεῖ ἡ δυσοσμία καί νά γίνει ἡ ἀποσύνθεση τοῦ σώματος χωρίς νά τή δοῦν οἱ ἄνθρωποι, καί κυρίως οἱ συγγενεῖς, διότι τό θέαμα θά ἦταν πολύ ἀποκρουστικό. Ἡ ταφή ὅμως, ὅπως εἴπαμε, ἔχει καί θεολογική βάση, ἀφοῦ συμβολίζει τήν ἀνάσταση τοῦ σώματος, ὅπως ἀνασταίνεται ὁ κάθε σπόρος, πού πέφτει καί θάβεται στή γῆ. Γιά τόν λόγο αὐτό οἱ κεκοιμημένοι θάβονται στό κοιμητήριο κοιτώντας πρός ἀνατολάς, γιά νά δοῦν τόν Κύριο, πού θά ἔρθει ἀπό τήν ἀνατολή κατά τή Δευτέρα Παρουσία Του νά τούς ἀναστήσει. Ἡ θεολογική αὐτή βάση εἶναι ἀπαγορευτική σέ ὁποιονδήποτε ἄλλο τρόπο ἀποσύνθεσης τοῦ σώματος (καύση, χημική διάλυση κ.λπ.). Ἡ ταφή ἐπιπλέον θεωρεῖται ὡς ἡ κατ’ ἐξοχήν ἔνδειξη σεβασμοῦ πρός τούς κεκοιμημένους.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΑΦΗΣ
Μόλις ἀποβιώσει κάποιος, μιά ἀπό τίς ἐνέργειες πού θά πρέπει νά κάνουν οἱ συγγενεῖς εἶναι νά φροντίσουν γιά τόν τάφο. Αὐτό συνήθως τό ἀναλαμβάνουν τά γραφεῖα τελετῶν, τά ὁποῖα, σέ συνεργασία μέ τόν τοπικό Δῆμο, ὁρίζουν τόν τόπο τῆς ταφῆς. Στά χωριά συνήθως οἱ κεκοιμημένοι θάβονται σέ τάφο πού προϋπῆρξε κάποιος κοντινός συγγενής, π.χ. σύζυγος. Γίνεται ἡ ἐκταφή αὐτοῦ, καί στόν ἴδιο τάφο τοποθετεῖται ὁ ἀποθανών, μέχρι κάποιος ἄλλος πάλι συγγενής ἐναποτεθεῖ ἐκεῖ. Στίς πόλεις, πού ὑφίσταται ἔντονο πρόβλημα θέσης στό κοιμητήριο, δέν ὑπάρχει αὐτή ἡ πολυτέλεια, ἀφοῦ σέ 3 χρόνια θά πρέπει νά γίνει ἡ ἐκταφή, γιά νά ἀπελευθερωθεῖ ὁ χῶρος. Στίς περιπτώσεις ὅμως πού ὑπάρχει πληρωμένος οἰκογενειακός τάφος, ἡ ταφή γίνεται ἐκεῖ.
Ἡ διαδικασία τῆς ταφῆς γίνεται ὡς ἑξῆς. Μόλις τελειώσει ἡ ἀκολουθία τῆς κηδείας, σχηματίζεται πομπή πρός τό κοιμητήριο, μέ ἐπικεφαλῆς τόν ἱερέα. Ἀκολουθεῖ τό σκήνωμα καί ὁ λαός. Φτάνοντας ἐκεῖ, ὁ ἱερέας διαβάζει τρισάγιο, καί ταυτόχρονα οἱ ἄνθρωποι τοῦ γραφείου τελετῶν κατεβάζουν τό σῶμα στόν ἤδη ἀνοιγμένο τάφο. Ἀφοῦ ὁ ἱερέας ρίξει συμβολικά λίγο χῶμα, κρασί καί λάδι ἐπάνω στό σῶμα τοῦ κεκοιμημένου, λέει τό «Δι’ εὐχῶν…», καί οἱ ὑπεύθυνοι κλείνουν τό φέρετρο καί ἀρχίζουν νά σκεπάζουν μέ χῶμα τό ἄψυχο σῶμα. Μετά τήν ταφή συνήθως οἱ συγγενεῖς καί φίλοι παρακάθονται σέ νηστίσιμο τραπέζι (μακαριά), γιά τή συγχώρεση.
ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΕΝΤΑΦΙΑΣΜΟ
Μέσα στίς ἑπόμενες σαράντα ἡμέρες, μέχρι τό τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο, οἱ συγγενεῖς φροντίζουν νά κατασκευασθεῖ, ἀπό κάποιο τεχνικό συνεργεῖο, ὁ τάφος. Ἐκεῖ θά παραμείνει τό σῶμα τοῦ κεκοιμημένου γιά τουλάχιστον τρία ἔτη, μέχρι νά ἀποσυντεθεῖ τελείως. Μετά, θά ἐπακολουθήσει ἐκταφή, κατά τήν ὁποία θά πλυθοῦν τά κόκαλα μέ κρασί καί θά φυλαχθοῦν σέ ἕνα κασελάκι στό ὀστεοφυλάκιο τοῦ κοιμητηρίου.
Σέ περίπτωση πού γίνει ἐκταφή καί δέν ἔχει γίνει πλήρης ἀποσύνθεση, πρέπει τό σῶμα νά ξαναταφεῖ. Ὑπάρχουν διάφορες αἰτίες, οἱ ὁποῖες εὐθύνονται ὥστε νά μήν ἐπέλθει ἡ ἀποσύνθεση μέσα σέ τρία χρόνια. Μπορεῖ νά φταίει τό εἶδος τοῦ ἐδάφους ἤ κάποια ἰσχυρά φάρμακα πού ἔπαιρνε ὁ ἄνθρωπος στή ζωή του καί ἄλλοι λόγοι. Ὑπάρχει ὅμως περίπτωση πού δέν γίνεται ἀποσύνθεση γιά κάποιο πνευματικό λόγο (ἁμαρτίες ἤ ἀρά γονέων ἤ κληρικοῦ κ.λπ.). Στίς πνευματικές περιπτώσεις, γιά νά ἀποσυντεθεῖ τό σῶμα πρέπει νά κληθεῖ Ἀρχιερέας νά διαβάσει συγχωρητική εὐχή, καί νά ξαναταφεῖ καί πάλι γιά κάποιο χρονικό διάστημα.
