Αγιος Γρηγόριος ο Ε΄

Μιά ἀδίκως παρεξηγημένη μορφή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας εἶναι ὁ ἐθνοϊερομάρτυρας Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ε΄, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ἕνας Ἅγιος πού ἀναδείχθηκε μεγάλος ἥρωας καί τῆς Πίστης καί τῆς Πατρίδος.

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, πρωτίστως, ἦταν ἕνας Ἅγιος μέ βαθειά πίστη στόν Θεό. Τόν κοσμοῦσαν πολλά καί ἰδιαίτερα χαρίσματα. Ἦταν αὐστηρός στήν ζωή του, ἀφιλοχρήματος, μέ νηστεῖες, ἀγῶνες ἀσκητικούς, κυρίως κατά τήν ἐγκαταβίωσή του στό Ἅγιον Ὄρος (δύο περιόδους). Ἦταν ἄνθρωπος μέ σεμνό χαρακτήρα καί ταπεινή καρδιά, πράγματα τά ὁποῖα τόν ἀνέβασαν σέ ὑψηλά μέτρα ἀρετῆς.

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ἦταν ἀκόμη ἕνας ἄνθρωπος πού ἀγαποῦσε μέ ζῆλο τήν Πατρίδα καί τό Ἔθνος. Ἀγωνιζόταν γιά τά δίκαια τοῦ Ὀρθοδόξου Μιλετιοῦ καί ἀγωνιοῦσε εἰλικρινά γιά τήν ἀφύπνιση τῶν ὑποδούλων Χριστιανῶν, ἀλλά καί τήν ποθητή ἐλευθερία ἀπό τόν ὀθωμανικό ζυγό. Μερίμνησε γιά τήν ἀνέγερση σχολείων, ἐνῶ προστάτευε καί βοηθοῦσε ἰδιαίτερα τούς ἄπορους μαθητές. Ἐνθουσιάστηκε μέ τήν ὀργάνωση τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, ἀποδέχθηκε τήν συμμετοχή του σ’ αὐτήν καί τήν στήριξε ποικιλοτρόπως.

Τό σπουδαιότερο ὅμως ἦταν πώς ὁ Ἅγιος σ’ αὐτά τά πράγματα, πού ἀγάπησε καί πίστευε, δηλαδή τήν Ὀρθοδοξία καί τήν Πατρίδα, δόθηκε ὁλοκληρωτικά. Δέν ἔμεινε σέ ἕναν εὐσεβιστικό Χριστιανισμό καί μία τυπική φιλοπατρία. Γιά τόν λόγο αὐτό ἄλλωστε ἔφθασε μέχρι τό σημεῖο νά προσφέρει καί τήν ἴδια τήν ζωή του. Θυσιάστηκε ὁ ἴδιος γιά νά στηρίξει τούς Χριστιανούς καί νά ἀποτελέσει ἕναν ἀπό τούς πρώτους ἥρωες, πού θά ἔχυναν τό αἷμα τους γιά τήν ἐλευθερία τῆς Πατρίδος.

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος γεννήθηκε στήν Δημητσάνα τῆς Πελοποννήσου τό ἔτος 1745. Οἱ γονεῖς του, φτωχοί ἀλλά εὐσεβεῖς, τόν ἔστειλαν στόν θεῖο του, τόν ἱερομόναχο Μελέτιο, νά τόν μορφώσει καί νά τόν παιδαγωγήσει.

Ὁ Ἅγιος, φιλομαθής ὅπως ἦταν, προχώρησε τίς σπουδές του στήν Εὐαγγελική Σχολή τῆς Σμύρνης καί στήν Σχολή τῆς Πάτμου. Παράλληλα μέ τήν πορεία τῶν σπουδῶν, ἐκάρη μοναχός στήν Μονή τῶν Στροφάδων στήν Ζάκυνθο, ἐνῶ στήν Σμύρνη χειροτονήθηκε ἱερέας.

Τό ἔτος 1785 ἡ Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἐκτιμώντας τά χαρίσματα, τίς γνώσεις καί ἰδιαίτερα τήν ἔνθερμη πίστη τοῦ Ἁγίου, τόν ἐξέλεξε Μητροπολίτη Σμύρνης. Τό ποιμαντικό ἔργο τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου, ἀπό τήν θέση πλέον τοῦ ἀρχιερέα, δέν ἄργησε νά φέρει θεοφιλεῖς καρπούς. Ἡ προσωπικότητά του, ὁ ἁγιασμένος βίος καί ἡ ἀγωνία του γιά τό ποίμνιο πού τοῦ ἐνεπιστεύθη ὁ Κύριος, τόν ἔκαναν νά διακρίνεται. Ἔτσι, τό ἔτος 1797, μετά ἀπό δώδεκα χρόνια θεοφιλοῦς ποιμαντορίας στήν Σμύρνη, ἀνῆλθε ἐπάξια στόν θῶκο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.

Δυστυχῶς, δέν ἔμεινε γιά ἀρκετό διάστημα στήν θέση αὐτή. Μόλις ἕνα χρόνο ἔπειτα, ἐξορίστηκε στό Ἅγιον Ὄρος (1798-1806). Ἐκεῖ, στό Ἅγιον Ὄρος, ὅπως καί στήν δεύτερη ἐξορία του (1808-1818), ἦταν μία καλή εὐκαιρία νά ἐργασθεῖ πνευματικά στόν ἑαυτό του. Νά ἀγωνισθεῖ καί νά ἁγιάσει τήν ψυχή του. Καί ἴσως αὐτές οἱ δύο περίοδοι στό Ἅγιον Ὄρος, ὁ Θεός γνωρίζει, ἦταν ἡ καλύτερη προετοιμασία τοῦ Ἁγίου γιά νά δεχθεῖ, λίγα χρόνια ἀργότερα, τό μαρτύριο.

Τελικῶς, γιά τρίτη φορά, κλήθηκε καί πάλι στήν θέση του στό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Ἡ περίοδος αὐτή τῆς Πατριαρχίας πορεύθηκε παράλληλα μέ τήν ἑτοιμασία τῶν Ρωμιῶν γιά τήν μεγάλη ἐξέγερση. Ἡ Φιλική Ἑταιρεία εἶχε ἀρχίσει τήν δράση της, οἱ ὑπόδουλοι, κυρίως οἱ Ἕλληνες (οἱ ἄλλοι λαοί δέν εἶχαν συνειδητοποιήσει ἀληθινά τό ἐγχείρημα αὐτό), ἑτοιμάζονταν πυρετωδῶς γιά τήν μεγάλη στιγμή τῆς ὁριστική ἐξέγερσης.

Ἕνας ἐσωτερικός ἐνθουσιασμός καί μία ἐξωτερική ἠρεμία διακατεῖχαν τόν Ἅγιο. Πρόσμενε, ἀπό ὥρα σέ ὥρα, τήν μεγάλη αὐτή στιγμή καί ἑτοιμαζόταν γιά τήν κάθε εἴδους κατάληξη καί, τό πιό πιθανό, γιά τήν δική του θυσία! Ἡ ἀγάπη του ὅμως στόν Θεό καί τήν Πατρίδα, ἡ βαθειά του ταπείνωση καί ἡ καλή προετοιμασία στό Ἅγιον Ὄρος, ἦταν τά σπουδαιότερα ἐφόδιά του.

Ἡ ὥρα ἔφθασε, ἡ Ἐπανάσταση κηρύχτηκε, ὁλόκληρο τό Χριστιανικό Μιλέτι βρισκόταν σέ ἀναβρασμό. Οἱ Ὀθωμανοί, ἐξαγριωμένοι ὅσο ποτέ, ψάχνουν νά βροῦν ἐξιλαστήριο θύμα. Θέλουν νά ξεσπάσουν καί νά ἐκδικηθοῦν. Ἐκβιάζουν τόν Πατριάρχη νά ἐκδώσει Ἀφορισμό πρός τούς ἐπαναστάτες, διαφορετικά ὅλος ὁ χριστιανικός πληθυσμός τῆς Πόλης καί τῶν περιχώρων θά θανατωνόταν. Ὁ Πατριάρχης, φερόμενος μέ ταχύτητα καί ἐξυπνάδα, στέλνει τόν Ἀφορισμό, ἀλλά, μέ τρόπο κρυφό, διαμηνύει στούς ἀγωνιστές ὅτι εἶναι ἄκυρος, καί αὐτοί νά συνεχίσουν τόν ἀγώνα τους.

Οἱ Ὀθωμανοί ἀντιλαμβανόμενοι τήν ἀπάτη τοῦ Ἁγίου, διατάζουν ἐκδίκηση στό πρόσωπό του. Στό τέλος τῆς πασχαλινῆς θείας Λειτουργίας τόν συλλαμβάνουν, τόν φυλακίζουν καί μέ συνοπτικές διαδικασίες λαμβάνεται ἡ ἀπόφαση: Ἀπαγχονισμός τοῦ Ἁγίου Πατριάρχου στήν κεντρική πύλη τοῦ Πατριαρχείου. Ἦταν Κυριακή τοῦ Πάσχα 10 Ἀπριλίου 1821, ὅταν ὁ Πατριάρχης τῶν Χριστιανῶν ἄφηνε τήν τελευταία του πνοή καί ἀνέβαινε μέ τήν καθαρή ψυχή του σέ ἕναν ἄλλο Θρόνο, τόν Θρόνο τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ ἔνθερμη πίστη τοῦ Ἁγίου πρός τόν Θεό καί ἡ ἀγάπη του γιά τήν Πατρίδα, τά δύο ἰδανικά τῶν Ἑλλήνων ἀγωνιστῶν, ἦταν ὑποδειγματικά. Τό ἀπέδειξε περίτρανα μέ τήν θυσία του. Καί ἔγινε ἕνα ἀπό τά καλύτερα παραδείγματα καί πρότυπα γιά τούς σημερινούς Νεοέλληνες.

Ἄς εὐχόμαστε στόν Ἅγιο Θεό, μέ τίς πρεσβεῖες τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου, πάντοτε νά μᾶς δίνει ἡγέτες ἄξιους τῆς κλήσεώς τους, οἱ ὁποῖοι θά ἀγαποῦν καί τόν Θεό καί τήν τυραννισμένη Πατρίδα μας. Καί ὄχι νά τήν ξεπουλοῦν ἀντί πινακίου φακῆς, συμφερόντων, καί φιλοδοξιῶν. Τότε μόνο, αὐτό τό Ἑλληνορθόδοξο Ἔθνος θά πορεύεται σωστά, γιατί θά πορεύεται πιστά στήν παράδοση καί τήν παρακαταθήκη τῶν Ἁγίων καί τῶν Ἡρώων του.

π.Β.Σ.